بررسی تطبیقی تناسبات نمای سردر مساجد شیخ لطف الله، جامع عباسی، حکیم و مدرسه چهارباغ اصفهان

این مقاله به بررسی تناسبات نمای سردر چند نمونه از بناهای شاخص صفوی در شهر اصفهان به‌عنوان مهم‌ترین آثار این دوره پرداخته است. نمونه‌هایی که مورد سنجش و بررسی قرار گرفته‌اند عبارتند از: مساجد شیخ ‌لطف‌الله، جامع ‌عباسی (مسجد شاه سابق یا مسجد امام)، حکیم و مدرسه چهارباغ (مادر شاه). مسئلة مورد توجه تناسبات به‌کار رفته در نمای سردر این بناها به‌عنوان ابزاری در جهت خلق آثاری خردمندانه و مطلوب است. با توجه به اهمیت سردر بناها به‌عنوان عناصری شهری در دورة صفوی به‌نظر می‌رسد در طراحی نمای سردر این بناها تناسبات مشخصی به‌کار رفته است؛ همچنین تفاوت در کارکرد و اهمیت، تمایز در تناسبات را نیز در پی داشته است. این پژوهش بر مبنای الگوهای نظری معماری و به‌روش توصیفی و تحلیلی صورت گرفته است و فرآیند بررسی شامل استفاده از روش‌های هندسی است. برای تعیین تناسب نمای سردر نسبت ارتفاع به عرض در بخش‌های مختلف هر ورودی مورد سنجش قرار گرفته است. یافته‌های به‌دست آمده با تناسبات ایرانی، چون پنج‌ضلعی و شش‌ضلعی منتظم تطبیق داده شده است. نتیجة بررسی حاضر نشان می‌دهد مسجد‌ جامع عباسی از تناسبات متمایزی در نمای سردر نسبت به سایر موارد برخوردار است؛ در‌حالی‌که نمای سردر سایر موارد دارای تناسباتی مشترک هستند. مستطیل نمای سردر مسجد جامع ‌عباسی حاصل از تناسبات مشتق از پنج‌ضلعی منتظم است و تناسبات به‌کار رفته در نمای سردر سایر بناها از تناسبات مشتق از شش‌ضلعی منتظم برگرفته شده است.